Blog: Ede Centrum, Groen en Gastvrij

Maandelijks publiceert het Platform Binnenstadsmanagement een artikel waarbij de kracht van één van de ‘Binnensteden met potentie’ wordt neergezet. De vier binnensteden (Ede, Leiden, Tilburg en Woerden) komen hierbij wisselend aan het woord. Deze maand: Ede.

We kennen het allemaal: in de 2e helft van de 20e eeuw zijn binnensteden op elkaar gaan lijken. Er werd een planologisch en ideologisch grid over Nederland gelegd. Veel binnensteden verloren hun identiteit en oorspronkelijke charme. In de huidige tijd, waarin binnensteden het moeilijk hebben, is dat een hard gelag. In de strijd met “online” is het immers een uitdaging om het (kopend) publiek, en daarmee de levendigheid, te behouden. Lokale identiteit, een mix van functies en sfeer zijn daarbij belangrijke wapens. Het terugbrengen van authenticiteit is in veel steden dé opgave.

Honderd jaar geleden was Ede een dorpje op de Veluwe. Sindsdien heeft Ede een metamorfose ondergaan. Met de komst van militairen en industrie en gestimuleerd door de centrale ligging aan auto- en spoorwegen, groeide het naar een gemeente met nu bijna 120.000 inwoners. In de afgelopen decennia werden de pijnen van dit groeiproces vooral in Ede Centrum gevoeld. Diverse generaties politici en ambtenaren wilden dat Ede “een grote stad” werd. Voor het centrum was het gevolg dat de oorspronkelijke opbouw van straten en pleinen werd doorbroken en een grootstedelijke schaal en bouwstijl werd geïntroduceerd. Samen met ontwikkelaars werd het oorspronkelijke dorpje zowat van de kaart geveegd. Met dit proces werd “de ziel” uit Ede gesneden. Met de oorspronkelijke identiteit, vertrok ook het vertrouwen tussen de stakeholders. Er was veel boosheid. Samenwerking was ver te zoeken. Met belangen van bewoners en ondernemers werd weinig rekening gehouden.

Het effect is geweest dat Edenaren afhaakten van hun eigen centrum en er nog maar weinig kwamen. Het is extra schrijnend dat mede daardoor de vele relatief nieuwe grootschalige winkels leeg kwamen staan.

Vanaf 2014 is rigoureus gebroken met de visie van grootschaligheid en top-down aanpak. De gemeente Ede heeft samen met centrumpartners een toekomstvisie voor een Groen en Gastvrij Ede Centrum opgesteld. “De ziel” van het oorspronkelijke Ede moest weer terugkeren. Het hoofddoel van de nieuwe koers naar 2030 werd dat Edenaren weer meer van hun centrum gaan houden. Makkelijker gezegd dan gedaan; vertrouwen komt immers te voet en gaat te paard.

Met de hoofdthema’s “groen” (Veluwe & duurzaamheid) en “gastvrij” (vriendelijkheid & de menselijke maat) werd een programma met meer dan 100 projecten en activiteiten opgezet. Daarbij stuurt de gemeente erop dat de couleur locale gewaarborgd is. Onder meer door een uitwerking in een beeldkwaliteitsplan. Projecten, zoals de herinrichting van de straten en pleinen, worden zo participatief mogelijk uitgevoerd. Dat uitgangspunt leidde voor de nieuwe Markt tot een uniek proces. In het verleden had Ede een Marktplein, waarnaar Edenaren met heimwee verwijzen als “onze markt”. Dit plein met bomen en een muziektent verdween in de 70-er jaren ten gunste van een overdekt winkelcentrum en een kaal, leeg, steenachtig en winderig plein. Het doel was om Ede weer “onze markt” terug te geven. Edese burgers kregen via online stemming de rol van opdrachtgever in het proces en hadden daarmee veel invloed op het ontwerp van het plein. Het resultaat is een bruisende, groene stedelijke ruimte, waar altijd wel mensen te vinden zijn. Edenaren zijn weer trots op de Markt (zie ook artikel ‘straatbeeld’).

Anno 2021 zijn grote stappen gemaakt in het verwezenlijken van de visie. Herinrichting en vergroening, herstel van historische gevels en beeldbepalende Edese evenementen hebben Ede Centrum weer op de kaart gezet. De aantrekkingskracht is aantoonbaar vergroot, de waardering is meetbaar toegenomen. Er zijn ook minder zichtbare successen, zoals intensiever beheer van openbare ruimte, het spontane ontstaan van de bottom-up ondernemersgroep “Gelukkige Binnenstad” en de bereidheid van stakeholders om samen te werken in een Binnenstadsplatform.

Uiteraard liggen er nog grote uitdagingen in het verschiet. Helaas is de leegstand, mede door Corona, niet opgelost. En het proces van verdwijnen van detailhandel is voorlopig niet ten einde. Ede Centrum zet de komende jaren in op een compact kernwinkelgebied met het weg-bestemmen van detailhandel in de randen en transformatie naar wonen. Dit moet een toekomstbestendige oplossing bieden voor leegstand.

Ede Centrum wordt voor Edenaren nog meer dé ontmoetingsplek, met gezellige pleinen, een aantrekkelijk stadspark, een goed aanbod in de winkelstraten en een prettig woonklimaat. Met de verdere groei van Ede is een sterke en aantrekkelijke Edese binnenstad zeker geen overbodige luxe. Een binnenstad met een eigen identiteit: een Edes groen en gastvrij hart.

Bron tekst en beeld: gemeente Ede